Τα τελευταία χρόνια, ακούμε όλο και πιο συχνά για «απευθείας αναθέσεις» σε Δήμους και άλλους δημόσιους φορείς. Τι σημαίνει όμως ο όρος αυτός; Είναι νόμιμη διαδικασία ή αποτελεί «παραθυράκι» για ευνοϊκή μεταχείριση εργολάβων και προμηθευτών;

Η απευθείας ανάθεση είναι ένας από τους τρόπους με τους οποίους οι Δήμοι μπορούν να αναθέτουν έργα, υπηρεσίες ή προμήθειες, χωρίς διαγωνιστική διαδικασία, απευθείας σε έναν συγκεκριμένο ανάδοχο. Πρόκειται για νόμιμη διαδικασία, που προβλέπεται από τον Ν.4412/2016 (όπως τροποποιήθηκε με τον Ν.4782/2021), με συγκεκριμένα οικονομικά όρια:

• Έως 30.000 € (χωρίς ΦΠΑ) για υπηρεσίες και προμήθειες.

• Έως 60.000 € (χωρίς ΦΠΑ) για έργα.

Οι απευθείας αναθέσεις θεσπίστηκαν:

• για να διευκολύνεται η ταχεία υλοποίηση μικρών έργων ή αναγκών,

• για να αποφεύγεται η χρονοβόρα διαδικασία του ανοικτού διαγωνισμού, ειδικά όταν πρόκειται για έκτακτες ανάγκες ή τεχνικά απλές εργασίες.

Γιατί όμως προκαλούν αντιδράσεις;

Αν και νόμιμες, οι απευθείας αναθέσεις έχουν βρεθεί στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης, κυρίως για λόγους διαφάνειας και δικαιοσύνης:

• ❗ Δεν υπάρχει ανταγωνισμός: Ο Δήμος επιλέγει απευθείας ποιον θα αναθέσει το έργο ή την υπηρεσία, χωρίς να δοθεί η ευκαιρία σε άλλους επαγγελματίες να υποβάλουν προσφορά.

• ❗ Επαναλαμβανόμενες αναθέσεις στους ίδιους: Πολλοί Δήμοι κατηγορούνται ότι αναθέτουν συνεχώς σε συγκεκριμένα άτομα ή εταιρείες, δημιουργώντας ερωτήματα για ευνοιοκρατία ή πελατειακές σχέσεις.

• ❗ Κατάτμηση έργων: Υπάρχουν περιπτώσεις όπου ένα έργο «σπάει» τεχνητά σε μικρότερα υποέργα, ώστε να δοθεί μέσω απευθείας ανάθεσης και να μην απαιτείται διαγωνισμός.

Τι προτείνουν οι επικριτές;

• Περισσότερη διαφάνεια με δημόσια ανάρτηση όλων των απευθείας αναθέσεων στην πλατφόρμα ΔΙΑΥΓΕΙΑ και στο ΚΗΜΔΗΣ (Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο Δημοσίων Συμβάσεων).

• Καθιέρωση τοπικών διαβουλεύσεων ή πινάκων εγκεκριμένων προμηθευτών με κλήρωση ή εναλλαγή.

• Έλεγχος επαναλαμβανόμενων αναθέσεων σε ίδιες επιχειρήσεις μέσα σε ένα έτος.

Οι απευθείας αναθέσεις δεν είναι από μόνες τους παράνομες, όμως όταν καταχρώνται ή επιδεικνύουν έλλειψη διαφάνειας, υπονομεύουν την αξιοπιστία της τοπικής αυτοδιοίκησης και γεννούν εύλογα ερωτήματα στην κοινωνία.

Σε μία εποχή που οι πολίτες απαιτούν καθαρή διοίκηση, ίσες ευκαιρίες για όλους και ανοιχτές διαδικασίες, ο τρόπος που αξιοποιούν οι Δήμοι τα νόμιμα εργαλεία – όπως οι απευθείας αναθέσεις – είναι καθοριστικός για την πολιτική ηθική και την εμπιστοσύνη του κόσμου.