Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε και φέτος, στις 16 Αυγούστου 2025, το έθιμο του χορού «Τσιάτσιος» στον προαύλιο χώρο της Μεγάλης Παναγιάς στη Σαμαρίνα. Η ημέρα ξεκίνησε με την Αρχιερατική Θεία Λειτουργία, στην οποία χοροστάτησε ο Μητροπολίτης Γρεβενών κ.κ. Δαυίδ, ενώ αμέσως μετά πλήθος Σαμαριναίων και επισκεπτών από όλη την Ελλάδα, αλλά και πολλοί πολιτικοί, κατέκλυσαν τον χώρο για να συμμετάσχουν ή να παρακολουθήσουν τον εμβληματικό χορό.

Ο «Τσιάτσιος» δεν είναι απλώς ένα παραδοσιακό γλέντι, αλλά ένα ζωντανό μνημείο ιστορίας και συλλογικής μνήμης. Η ρίζα του εθίμου χάνεται στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, όταν οι Σαμαριναίοι – ξακουστοί κτηνοτρόφοι, πολεμιστές και φύλακες της Πίνδου – χρησιμοποιούσαν τον χορό ως μέσο συλλογικής έκφρασης της ταυτότητάς τους και διατήρησης της πίστης και της ελευθερίας τους.

Ο χορός ονομάζεται «Τσιάτσιος» απ´ τ´ όνομα του Τουρκαλβανού επιδρομέα Τζάτζω ή Τσιάτσιο που στα 1785 τρομοκρατούσε την γύρω περιοχή.

Οι πρώτες αναφορές για τον τρανό, μεγάλο, χορό, «κόρλου μάρε» στα βλάχικα, συναντώνται τα τέλη του 19ου αιώνα από περιηγητές. Η πρώτη δε, συστηματική περιγραφή του χρονολογείται το 1913 στο βιβλίο «Οι νομάδες των Βαλκανίων» των Wace & Tompson.

Πρόκειται για το μείζον θρησκευτικό και κοινωνικό γεγονός του καλοκαιριού, στο οποίο έχουν την ευχαρίστηση να συναντώνται οι ξενιτεμένοι από τα χωριά τους βλάχοι που μένουν σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας και στο εξωτερικό. Θα λέγαμε, ότι ο τρανός χορός λειτουργεί σαν επιβεβαίωση των δεσμών της κάθε κοινότητας. Συμβολίζει το κοινοτικό ιδεώδες και αποτελεί μαρτυρία συλλογικής ταυτότητας, ως δέσμευση αλληλεγγύης και εμπιστοσύνης, ως χρέος στους προγόνους, ως επιταγή προς τους νεότερους.

Στη Σαμαρίνα, ο τρανός χορός ή «Τσιατσος» αναπτύσσεται σε δύο ομόκεντρους κύκλους· στον εξωτερικό κύκλο χορεύουν οι άνδρες και στον εσωτερικό οι γυναίκες. Σε άλλα χωριά μπορεί ο κύκλος να είναι ένας, καταλήγει να γίνεται τεράστιος, με πρώτους τους άνδρες και τις γυναίκες να ακολουθούν.

Παραδοσιακά, τον χορό σέρνει ο γεροντότερος του χωριού και οι πρώτες θέσεις μοιράζονται ανάλογα με την ηλικία. Καθώς περνούν τα χρόνια, σε κάποια χωρά, όπως στην Αβδέλλα, τον χορό σέρνει όχι αναγκαστικά ο γεροντότερος αλλά αυτός που ξέρει πολύ καλά τα λόγια