Το πλήθος των ταξιδιωτών όρμησε στη στεριά, σαν άνοιξε η μπουκαπόρτα του πλοίου, θυμίζοντας απόβαση διαδοχικών κατακτητών στην ιστορία του πολύπαθου νησιού.,

Οι περισσότεροι από τους 20 συνταξιδιώτες, νιόφερτοι στο νησί. Ήρθαν, θαρρείς, να βεβαιωθούν ότι το νησί δεν είναι απλώς ένας τόπος εξορίας ή φυλακή ψυχικά ασθενών … 

Διασχίζουμε το Λακκί (από το λάκκος, που ήταν) με το μικρό λεωφορείο. Η πρώτη μας επαφή με την κωμόπολη (από τα μεγαλύτερα λιμάνια μας) που έχτισαν πάνω σε πασσάλους (λόγω λάσπης) οι Ιταλοί κατακτητές για τις οικογένειές τους και που διατηρεί τον αρχιτεκτονικό ρυθμό του ρασιοναλισμού (Bauhaus). Η μεγαλύτερη μαρίνα με γιοτ στο νησί (που ιδιωτικοποιήθηκε …), τα εγκαταλειμμένα στην φθορά του χρόνου κτήρια της Παιδόπολης της Φρ(ειδερ)ίκης, του ψυχιατρείου – φυλακής ψυχών (που έγινε αρνητικά γνωστό σε όλη την Ευρώπη), αλλά και το εγκαταλειμμένο Κάστρο (κλειστό το Μουσείο και ο χώρος των εκθεμάτων) με την εκκλησία της Παναγίας του Κάστρου (λειτουργεί) δείχνουν την αδιαφορία της Πολιτείας για την διατήρηση της ιστορικής μνήμης. 

Ευτυχώς που συνεχίζει να λειτουργεί (με δυσκολία) το Δημοτικό Πολεμικό Μουσείο (Τούνελ Μερικιάς), από την ιταλική Κατοχή. Όσο για τον Πύργο Μπελλένη (Μουσείο) στα Άλιντα δεν είναι επισκέψιμος, λόγω εργασιών συντήρησης, που άρχισαν και δεν τελειώνουν … Και τι να πεις για την περίφημη εκκλησία της Παναγίας Ματρώνας – Κιουράς (Κυράς) με τις αγιογραφίες των πολιτικών κρατουμένων, που παραμένουν τα τελευταία χρόνια «φασκιωμένες» με γάζες να μην πέσουν, με την Υπουργό Πολιτισμού να δηλώνει, μετά από επανειλημμένες ερωτήσεις στη Βουλή, ότι θα συντηρηθούν … 

Γράφω τα παραπάνω με πόνο, γιατί αγάπησα το νησί και τους ανθρώπους του, για αυτό και για πέμπτη φορά (σε έξι χρόνια) στην Λέρο, πάντα με το Πολιτιστικό Κέντρο Εκπαιδευτικών νομού Λάρισας. Ο πρόεδρος του ΠΟΚΕΛ, Αργύρης Γιουρούκης νιώθει και τον θεωρούν (και οι πέτρες!) στο νησί, Λεριό (πέντε χρόνια καθηγητής εκεί). Χάρη στις αξεπέραστες οργανωτικές του ικανότητες και την ενσυναίσθησή του, το 5θήμερο στη Λέρο με το ΠΟΚΕΛ είναι ο ιδανικός τρόπος να γνωρίσεις το πανέμορφο νησί και τους ωραίους ανθρώπους του, όπως είναι, άλλωστε, οι νησιώτες … 

Η Λέρος είναι το πιο πράσινο απ’ όλα τα νησιά σε μεγάλη ακτίνα, έχει πλούσια πολιτιστική παράδοση, στη διατήρηση και ανάδειξη της οποίας πρωτοστατεί το Κέντρο Πολιτισμού, Έρευνας και Ανάπτυξης Λέρου «Άρτεμις», ψυχή του οποίου είναι ο Αντώνης Νταλλαρής και το οποίο το 2027 θα γιορτάσει πανηγυρικά τα 50 χρόνια παρουσίας του στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Αλλά και το δημοτικό πανηγύρι στην παραλία Γούρνα, με αναπαράσταση αλωνίσματος με δύο άλογα επί σκηνής, παραδοσιακούς χορούς και κέρασμα – έκπληξη και πολλές άλλες εκδηλώσεις πολιτισμού όλο το καλοκαίρι και όχι μόνον, σε καλούν να αποδράσεις προς το νησί ξανά και ξανά … Το ερώτημα «τι διαφέρει το πανηγύρι απ’ το γλέντι» τελικά δεν απαντήθηκε, πειστικά …

Το νησί έζησε στην μακραίωνη ιστορία του πολλές και καταστροφικές Κατοχές (οθωμανική, ιταλική, γερμανική, αγγλική κ.α.), που άφησαν μέχρι σήμερα τα ίχνη τους, έστω κι αν δεν γνώρισε Εμφύλιο … Οι αποδράσεις μου κάθε χρόνο στο ίδιο νησί οφείλονται και στο ότι δεν το κυνηγούν τόσο πολύ οι καύσωνες (νησί, θα μου πεις …), αλλά και στον τόνο που δίνει ολημερίς κι ολονυχτίς η συναυλία των τζιτζικιών κι ακόμα στο ότι μπορείς με το «πειρατικό» καΐκι «Άγιος Γεώργιος» να βρεθείς στα λιμανάκια από γραφικά νησάκια (Λειψοί, Αρκιοί, κ.α.), ενώ με το πλοίο της γραμμής να επισκεφθείς την Πάτμο. 

Το νησί έχει ενδιαφέρουσα γαστρονομία, αξίζει ένα άρθρο μόνο για αυτήν (που περιλαμβάνει και τον καρπό του εξωτικού δέντρου γκουάβα -μόνο στη Λέρο- ως γλυκό κουταλιού «γκαβάφα», μέχρι την εξαιρετική τοπική φρουτώδη μπίρα). Ο ήπιος τουρισμός είναι ένας ακόμη λόγος να επιλέξει κανείς τη Λέρο (φέτος μειωμένος κατά 30%, λόγω της καλπάζουσας ακρίβειας, η οποία θα καταργήσει λίαν συντόμως τον εσωτερικό τουρισμό …). 

Με τούτα και με κείνα κίνησα και φέτος με το ΠΟΚΕΛ για τη Λέρο, για ένα 5θήμερο γεμάτο περιπέτεια, γεμάτο γνώση, αλλά και χαλάρωση, σε σωστές αναλογίες -χάρη στον Αργύρη, πάντα- κι έτσι σοφός που γύρισα στην φλεγόμενη βάτο, την πόλη μου, κατάλαβα η Λέρος τι σημαίνει κι ότι είναι καιρός ν’ αρχίσω να ετοιμάζω το ταξίδι μου για του χρόνου στο νησί (με τον κίνδυνο! να με ανακηρύξουν Επίτιμο Δημότη, ίσως και μόνιμο κάτοικο του νησιού…). Η σύνθεση της 20μελούς ομάδας μας «Λέρος 2025» ήταν και φέτος διαφορετική: νέα πρόσωπα, με διαφορετικά ενδιαφέροντα, με κοινό στόχο, όμως, την … ειρηνική συνύπαρξη, με μεγάλο βαθμό ελευθερίας κινήσεων (ενημερώνοντας τον αρχηγό). 

Αξέχαστα τα γραφικά λιμανάκια (κάθε μέρα σε διαφορετικό για μπάνιο), να πίνεις τον καφέ ή το ουζάκι σου κάτω από το αρμυρίκι, με θέα τους διακριτικούς κυματισμούς και τον ήχο της θάλασσας και τα τζιτζίκια να ξεσαλώνουν, διαβάζοντας (η αφεντιά μου) λογοτεχνία και παρατηρώντας τους λουόμενους … Η αγάπη μου στη λογοτεχνία με οδήγησε να ανηφορίσω ξανά καταμεσήμερο από την Αγία Μαρίνα (τωρινή πρωτεύουσα του νησιού) στον Πλάτανο (παλιά πρωτεύουσα), όπου στην πολύ συμπαθητική Δημοτική Βιβλιοθήκη πιάσαμε κουβέντα με τον γνωστό (από την παρουσίαση του μυθιστορήματός του «Η κιμωλία» στη Λάρισα) Λεριό συγγραφέα – εκπαιδευτικό, Δημήτρη Κωστόπουλο. 

Αξέχαστη και η βραδιά στην Αγία Μαρίνα, πλάι στο κύμα, με ποτό και μεζέ και τον Αντώνη Νταλλαρή στη λύρα κι άλλους δύο σε παραδοσιακά όργανα, σε τραγούδια και χορούς, που σήκωσαν του χορού την ομάδα (μαζί και ο μικρός οργανοπαίχτης – μαθητής του Αντώνη και απίθανος χορευτής). Η βουκαμβίλια, το αρμυρίκι, ο διαυγής γαλαζοπράσινος βυθός, τα φώτα του νησιού τη νύχτα ψηλά απ’ τους ανεμόμυλους, όπου πήγαμε για ποτό (ανάμεσα στα φώτα ξεχωρίζει η έντονα φωτιζόμενη δομή -σαν φυλακές- για 2000 πρόσφυγες, πάνω σε αρχαιολογικό χώρο), η αιγαιοπελαγίτικη αρχιτεκτονική, η μουσική λαλιά των ντόπιων – συνέχεια της μουσικής τους παράδοσης, αλλά και η άναρχη κι επικίνδυνη σε ταχύτητα επικράτηση του ΙΧ και της μηχανής θα μας συνοδεύουν μέχρι του χρόνου, που θα ξαναβρεθούμε στο νησί! 

«Πότε θ’ ανοίξουμε πανιά, να κάτσω στο τιμόνι,
να δω της Λέρος τα βουνά, να μου διαβούν οι πόνοι».